فرونشست زمین چیست؟
فرونشست، حرکت رو به پایین سطح زمین است که معمولا به علت خروج رطوبت از درون توده خاک رخ میدهد. بر اثر این پدیده، سازهها و زیرساختهای سطحی به درون زمین کشیده میشوند و به طور جدی آسیب میبینند. پیامدهای اقتصادی و اجتماعی فرونشست، باعث کاهش کیفیت زندگی انسانها میشود. البته اهمیت این پدیده فقط به دلیل اثرات زیانآور آن بر روی زندگی انسانها نیست. فرونشست بر روی زندگی حیوانات، گیاهان و به طور کلی، زیستبوم یک منطقه نیز اثر منفی میگذارد. از اینرو، مطالعه این پدیده و یافتن راهحلهای عملی برای پیشگیری و مقابله با آن، یک موضوع بسیار مهم در حوزههای مرتبط با علوم زمین و مهندسی سازه به شمار میرود.
حرکت زمین چیست و چه انواعی دارد؟
«حرکت زمین» (Ground Movement)، جابجایی بخشی از خاک زمین به دلیل عوامل طبیعی یا انسانی است. بالاآمدگی، زمینلغزش، تحکیم و فرونشست، انواع اصلی حرکت زمین هستند.انواع پدیدههای مرتبط با حرکت زمین به صورت زیر تعریف میشوند:
- «بالاآمدگی» (Heave): جابجایی رو به بالای زمین بر اثر انبساط خاک
- «زمینلغزش» (Landslip): جابجایی مورب و رو به پایین زمین بر اثر ریزش شیب
- «تحکیم» (Settlement): جابجایی رو به پایین زمین بر اثر فشرده شدن و بار ناشی از وزن سازههای بالایی طی چندین سال
- «فرونشست» (Subsidence)
فرونشست زمین چیست؟
«فرونشست» (Subsidence)، جابجایی عمودی و رو به پایین زمین است که معمولا بر اثر خروج آب، نفت، گاز طبیعی یا مواد معدنی از درون زمین رخ میدهد.منشا این پدیده میتواند عوامل انسانی نظیر پمپاژ آب، شکست هیدرولیکی (استخراج نفت و گاز)، معدنکاری یا عوامل طبیعی مانند زلزله، فرسایش، فروچاله و غیره باشد.محدوده رخداد فرونشست، از نواحی بسیار کوچک نظیر گوشه حیاط یک ساختمان تا نواحی بسیار بزرگ مانند سطح یک استان تغییر میکند. در این پدیده، جابجایی افقی زمین بسیار کم یا حتی صفر است. با این وجود، اندازهگیری تغییرات ناشی از آن توسط سیستمهای GPS، برداشت دورهای سطح مبنای ژئودزی یا نصب حسگرهای تراز آبهای سطحی و زیرزمینی انجام میگیرد.
فرونشست زمین به چه علت است ؟
هنگام خروج سیالات از درون فضای خالی بین ذرات خاک در اعماق، وزن لایههای بالایی باعث حرکت رو به پایین زمین میشود. فرونشست زمین، علتهای طبیعی و انسانی متعددی دارد. از فرآیندهای اصلی تاثیرگذار بر روی رخداد این پدیده میتوان به انحلال سنگهای کربناته موجود در لایههای پایینی توسط آبهای زیرزمینی، فشردگی تدریجی رسوبات، خروج گدازه از زیر پوسته زمین، معدنکاری، پمپاژ سیالات زیرزمینی به سطح (آب و نفت) یا حرکت تکتونیکی زمین اشاره کرد.
صفحهی اینستاگرام شرکت بوم پایش اصفهان
مطالعه فرونشست زمین چه اهمیتی دارد؟
اهمیت مطالعه پدیده فرونشست را میتوان به این صورت بیان کرد: فرونشست زمین، شهرها را به درون خود میکشد و سازهها را میبلعد. بسیاری از شهرهای بزرگ و کوچک دنیا با مشکلات ناشی از این پدیده دست و پنجه نرم میکنند. به همین دلیل، فرونشست زمین به یکی از مهمترین چالشهای زمینشناسان، مهندسان ژئوتکنیک، نقشهبرداران، مهندسان عمران، مهندسان معدن، کارشناسان مدیریت شهری، مالکان سازهها و به طور کلی، عموم مردم تبدیل شده است. علاوه بر تخریب سازهها، فرونشست زمین بر روی کمیت و کیفیت منابع آب زیرزمینی نیز تاثیر میگذارد.
پیامدهای فرونشست زمین چه هستند؟
فرونشست زمین، پیامدهای اجتماعی، محیط زیستی و اقتصادی زیادی را در پی دارد. به عنوان مثال، آسیب به زیرساختهایی نظیر راه، هزینههای قابلتوجهی را به کشور تحمیل میکند و بر روی اقتصاد نیز تاثیر میگذارد. این مسئله، بر روی کیفیت زندگی مردم اثر منفی میگذارد. به علاوه، فرونشست زمین با کاهش ظرفیت آبخوانها، باعث ایجاد مشکل در سیستمهای تامین و توزیع آب میشود. مناطق نزدیک به ساحل نیز در صورت مواجه با این پدیده، به زیر آب میروند. اگر این مناطق، مسکونی باشند، فرونشست زمین میتواند یک فاجعه را در پی داشته باشد. در بخشهای بعدی، به طور جامع در مورد پیامدهای فرونشست زمین صحبت خواهیم کرد.
مطالب بیشتر:
وبسایتهای اعلام شاخص آلودگی هوا در ایران