شاخص کیفیت هوا چیست؟
«شاخص کیفیت هوا» (Air Quality Index | AQI) توسط سازمان‌های دولتی برای برقراری تعامل با جامعه و اطلاع‌رسانی به آن‌ها پیرامون میزان آلودگی هوا در زمان حال و یا میزان آلودگی پیش‌بینی شده برای هوا در زمان‌های مشخصی، است. خطرات سلامت عمومی با افزایش شاخص کیفیت هوا (AQI)، افزایش پیدا می‌کند.
کشورهای مختلف، شاخص کیفیت خاص خود را بسته به استانداردهای ملی آب و هوای خود دارند. از جمله این شاخص‌ها می‌توان به «شاخص سلامت کیفیت هوا» (Air Quality Health Index) در کشور کانادا، «شاخص آلودگی هوا» (Air Pollution Index) در مالزی و «شاخص استاندارد آلودگی» (Pollutant Standards Index) در کشور سنگاپور اشاره کرد.
به طور کلی و به بیان ساده، شاخص آلودگی هوا، اندیسی برای گزارش دادن کیفیت هوای روزانه است. این شاخص به افراد می‌گوید که هوا چقدر پاک یا چقدر آلوده است. همچنین، می‌گوید که چه تاثیرات سلامتی ممکن است برای افراد با شرایط گوناگون، وجود داشته باشد. AQI روی تاثیرات سلامتی که فرد ممکن است پس از چند ساعت یا چند روز تنفس در هوای آلوده با آن‌ها مواجه شود، متمرکز شده است.
روش محاسبه شاخص کیفیت هوا
محاسبه شاخص کیفیت هوا (AQI) نیاز به غلظت آلودگی هوا در طول یک دوره زمانی خاص دارد که با استفاده ار پایش هوا (پایش زیست محیطی یا همان Environmental Monitoring) یا مدل‌ها (مدل‌سازی پراکندگی جوی یا همان Atmospheric Dispersion Modeling) به دست می‌آید. با استفاده از غلظت و مدت آلودگی، دوز آلودگی نشان داده می‌شود. آثار یک دوز خاص از آلودگی برای سلامت بدن، از طریق پژوهش‌های «همه‌گیرشناسی» (Epidemiological) تعیین می‌شود. قدرت آلاینده‌های مختلف با یکدیگر متفاوت است و بنابراین، تابعی که برای تبدیل غلظت این آلاینده‌ها به شاخص کیفیت هوا مورد استفاده قرار می‌گیرد نیز متفاوت است. مقادیر شاخص کیفیت معمولا در دسته‌هایی گروه‌بندی می‌شوند و هر گروه دارای یک توصیف‌گر، یک کد رنگی و یک مشاوره استاندارد بهداشت عمومی است.
شاخص کیفیت هوا ممکن است به دلیل افزایش آلاینده‌های هوا (برای مثال در هنگام ترافیکی یا زمانی که آتش‌سوزی در جنگل‌ها در جریان است) و یا فقدان روش‌های کاهش غلظت آلودگی، افزایش پیدا کند. «راکد شدن هوا» (Stagnant Air) (به دلیل باقی ماندن یک توده هوایی در یک منطقه و برای مدت طولانی) معمولا به دلیل «واچَرخَند» (Anticyclone)، «وارونگی دما» (Temperature Inversion) یا سرعتِ کمِ باد اتفاق می‌افتد و موجب می‌شود آلودگی هوا در یک ناحیه محلی باقی بماند. بنابراین، غلظت آلودگی بالا رفته، واکنش‌های شیمیایی بین آلاینده‌های هوا اتفاق می‌افتد و موجب «ریزگرد» (Haze) نیز می‌شود. در روزهایی که AQI به دلیل وجود آلودگی با ذرات ریز، افزایش پیدا می‌کند، نهادها یا سازمان‌های مربوط به بهداشت عمومی، ممکن است اقدامات بیان شده در زیر را انجام دهند.
صفحه‌ی اینستاگرام شرکت بوم پایش اصفهان
- توصیه به گروه‌های حساس مانند افراد کهنسال، کودکان، افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی یا قلبی عروقی برای اجتناب از بیرون رفتن.
- فراخوان برای تشویق به اقدامات داوطلبانه‌ای مانند استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی.
- توصیه به استفاده از ماسک‌ها برای جلوگیری از ورود ذرات به ریه‌ها.
- در هنگامی که کیفیت هوا خیلی بد است، AQI نشان می‌دهد که قرار گرفتن حاد در معرض هوای آلوده، ممکن است منجر به آسیب‌های جدی سلامتی شود و در نتیجه، سازمان‌های مربوط به حوادث غیر مترقبه ممکن است از برنامه‌های اضطراری استفاده کنند (مثلا توقف یا کاهش فعالیت برخی از صنایع از جمله صنایع سوخت زغال‌سنگ). این اقدامات به منظور پیش‌گیری از تولید آلاینده‌های بیشتر و بهبود کیفیت هوا به صورت تدریجی، انجام می‌شود.
بسیاری از آلاینده‌های هوا، فاقد شاخص کیفیت هوای مرتبط هستند. بسیاری از کشورها، «اوزون تروپوسفری» (Ground-Level Ozone)، ذرات معلق، گوگرد دی‌اکسید، کربن مونوکسید و نیتروژن دی‌اکسید را پایش می‌کنند و شاخص کیفیت هوا را نیز برای این آلاینده‌ها محاسبه می‌کنند. تعریف AQI در هر کشوری، منعکس کننده استانداردهای ملی کیفیت هوا در آن کشور است. اغلب کشورها دارای وب‌سایت‌هایی هستند که به آن‌ها این امکان را می‌دهد تا شاخص کیفیت هوا را به صورت لحظه‌ای به اطلاع شهروندان خود برسانند.