انواع آلودگی و تأثیرات آنها روی انسان و محیط زیست!
۱- آلودگی هوا (Air Pollution)
از انواع آلودگی (به انگلیسی: Types of pollution) می توان به آلودگی هوا اشاره کرد که به هرگونه آلودگی جوی گفته می شود که شیمی و ترکیب طبیعی هوا را مختل می کند و می تواند به شکل ذرات مانند گرد و غبار یا گازهای گلخانه ای مثل دی اکسید کربن یا بخارات دیگر باشد که نمی توان آنها را با چرخه طبیعی کربن یا نیتروژن به طور مؤثر و کارآمد حذف کرد.
برخی از منابع آلودگی هوا عبارتند از:
- اگزوز صنعتی یا خودرو
- آتش سوزی جنگل، فوران آتشفشانی، فرسایش خاک خشک و سایر منابع طبیعی
- ساخت و ساز یا تخریب ساختمان
- ریزگردها
- اثرات آلودگی هوا
بسته به غلظت آلاینده های هوا اثرات مختلفی را می توان مشاهده کرد. مثلاً هوای آلوده منجر به افزایش دود، اسیدیته شدن بیشتر باران و نزولات جوی، کاهش محصول ناشی از اکسیژن ناکافی و میزان ابتلای بیشتر به آسم به ویژه در افراد مسن تر می شود. برخی از دانشمندان معتقدند که تغییرات آب و هوایی با افزایش آلودگی هوا مرتیط می باشد.
۲- آلودگی آب (Water Pollution)
هر گونه تغییر فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی در آب که به گونه ای پیامدهای مضری برای انسان، حیوانات، گیاهان و سایر موجودات داشته باشد به عنوان آلودگی آب شناخته می شود. آلودگی آب یکی دیگر از انواع آلودگی است که یا ناشی از مواد شیمیایی، ذرات ریز می باشد و یا ناشی از باکتری هایی است که باعث کاهش کیفیت و خلوص آب می شوند. آلودگی آب می تواند در اقیانوس ها، رودخانه ها، دریاچه ها و مخازن زیرزمینی رخ دهد. این آلودگی در منابع مختلف آب که در چرخه طبیعی آب در کنار هم جریان دارند پخش می شود.
برخی از منابع آلودگی آب عبارتند از:
- افزایش رسوبات حاصل از فرسایش خاک
- دفع و تخلیه نامناسب زباله
- آبشویی آلودگی خاک به منابع آب
- پوسیدگی مواد آلی در منابع آب
اثرات آلودگی آب
از اثرات آلودگی آب می توان به کاهش مقدار آب قابل شرب در دسترس، کاهش منابع آب برای آبیاری محصولات زراعی و تأثیرگذاری بر جمعیت ماهی ها و حیات وحش وابسته به آب اشاره کرد.
۳- آلودگی خاک (Soil pollution)
آلودگی خاک یا زمین سومین نوع از انواع آلودگی ها می باشد که بیانگر کثیفی و آلودگی خاک است که مانع از رشد طبیعی گیاهان و برهم خوردن تعادل زمین می شود. آلودگی خاک می تواند در زمین هایی باشد که برای کشت، سکونت و یا به عنوان منطقه حفاظت شده حیات وحش مورد استفاده قرار می گیرند. برخی آلودگی های خاک مانند ایجاد محل های دفن زباله عمدی است اما بخش عمده ای از آلودگی خاک و زمین تصادفی است و می تواند اثرات گسترده ای داشته باشد.
منابع آلودگی خاک شامل موارد زیر است:
- زباله های خطرناک و سرریزهای فاضلاب
- شیوه های کشاورزی ناپایدار مانند استفاده زیاد از سموم دفع آفات غیر آلی
- استخراج معادن، جنگل زدایی و سایر اقدامات تخریبی
- زباله و پسماندهای خانگی
اثرات آلودگی خاک
آلودگی خاک می تواند به رشد ضعیف و کاهش عملکرد محصول منجر شود. زیستگاه های حیات وحش را می تواند از بین ببرد. آلودگی آب و آلودگی بصری که در ادامه به آن خواهیم پرداخت، اغلب نتیجه آلودگی خاک است. فرسایش خاک و بیابان زایی هم نتیجه آلودگی خاک می باشند.
۴- آلودگی صوتی (Noise pollution)
آلودگی صوتی به سطوح نامطلوب نویز و صوت ناشی از فعالیت های انسانی که باعث اختلال در استاندارد زندگی در منطقه متأثر از این موارد می شود، اشاره دارد.
برخی از منابع آلودگی صوتی عبارتند از:
- ترافیک جاده ای
- فرودگاه ها
- راه آهن
- کارخانه های تولیدی
- ساخت و ساز یا تخریب
- کنسرت
اثرات آلودگی صوتی
برخی تأثیرات آلودگی صوتی ممکن است موقتی باشد در حالی که برخی دیگر دائمی هستند که از جمله این تأثیرات می توان به کم شنوایی، اختلالات حیات وحش و تخریب کلی سبک زندگی اشاره کرد.
رشد مختل شده دوران کودکى
سر و صدا می تواند مراحل رشد را در اوایل کودکی مختل کند. طبق گزارش WHO مطالعات و آمار کودکانی که در معرض سر وصدای دائمی هواپیما بودند یا به عبارتی محل سکونت شان نزدیک فرودگاه بود نشان داده که آنها از اختلال عملکرد شناختی، رفاه و میزان متوسط فشار خون و ترشح هورمون کاتکول آمین رنج می برند.
۵- آلودگی رادیواکتیو (Radioactive pollution)
آلودگی رادیواکتیو یا پرتوی یکی از انواع آلودگی های بسیار نادر است اما هنگامی که اتفاق بیفتد بسیار مضر و حتی کشنده است. به دلیل اینکه نمی توان شدت خسارت و آسیبی که این نوع آلودگی وارد می کند را جبران کرد، مقررات سختگیرانه ای برای کنترل آلودگی رادیواکتیو وجود دارد.
منابع آلودگی رادیواکتیو شامل موارد زیر است:
- حوادث و نشت نیروگاههای هسته ای
- دفع نامناسب زباله های هسته ای
- عملیات استخراج اورانیوم
اثرات آلودگی رادیواکتیو
آلودگی رادیواکتیو می تواند باعث نقص جنین هنگام تولد، سرطان، عقیم سازی و سایر مشکلات سلامتی برای انسان و حیوانات وحشی شود. همچنین می تواند خاک را نابارور و عقیم کرده و به آلودگی آب و هوا کمک کند.
۶- آلودگی گرمایی یا حرارتی (Thermal pollution)
آلودگی حرارتی یا گرمایی، گرمای اضافی است که در مدت زمان طولانی اثرات نامطلوبی ایجاد می کند. زمین یک چرخه حرارتی طبیعی دارد اما افزایش بیش از حد دما را می توان نوعی از آلودگی های نادر با اثرات طولانی مدت در نظر گرفت. بسیاری از انواع آلودگی های حرارتی محدود به مناطق نزدیک به منبع خود هستند اما منابع متعددی می توانند تأثیرات گسترده تری بر مناطق جغرافیایی گسترده تر داشته باشند.
برخی از منابع آلودگی حرارتی عبارتند از:
- نیروگاه ها
- پراکندگی مراکز شهری و شهرنشینی
- آلودگی هوا (باعث ایجاد ذراتی می شوند که گرما را جذب می کنند)
- جنگل زدایی
- از دست دادن منابع آب (باعث تعدیل دما می شوند)
اثرات آلودگی حرارتی
افزایش دما ممکن است باعث تغییرات خفیف آب و هوایی شود. تغییرات سریع آب و هوایی هم باعث آسیب پذیری بیشتر جمعیت حیات وحش و آسیب جدی به آنها شود.
۷- آلودگی نوری (Light pollution)
آلودگی نوری روشنایی بیش از حد ناحیه ای است که مزاحم محسوب می شوند. آلودگی نوری فقط در شهرها یافت نمی شود بلکه بخش اعظم دنیای مدرن از آلودگی نوری رنج می برد.
برخی از منابع این نوع آلودگی عبارتند از:
- شهرهای بزرگ
- بیلبوردها و تبلیغات
- رویدادهای ورزشی شبانه و سایر سرگرمی های شبانه
- درخشش آسمان (هاله روشن بر مناطق شهری)
- خطای نوری (سرریز نور مصنوعی ناخواسته از چراغ های خیابانی و چراغ های امنیتی حیاط)
اثرات آلودگی نور
آلودگی نوری می تواند در چرخه خواب طبیعی اختلال ایجاد کند. اگر در نزدیکی مناطق مسکونی باشد، می تواند بر کیفیت زندگی ساکنان آن منطقه تأثیر بگذارد. آلودگی نوری دیدن ستارگان را غیرممکن می کند بنابراین در مشاهده نجوم و لذت شخصی نیز تداخل ایجاد می کند.
۸- آلودگی بصری یا بینایی (visual pollution)
از دیگر انواع آلودگی می توان به آلودگی بصری اشاره کرد که چیزی بیش از دیدن یک منظره زیبایی شناختی یا منظره های نامطلوب و غیر جذاب است. این آلودگی می تواند کیفیت زندگی را در مناطق خاصی پایین بیاورد و بر ارزش های دارایی و همچنین لذت شخصی تأثیر داشته باشد.
منابع آلودگی بصری عبارتند از:
- خطوط برق
- مناطق ساخت و ساز
- بیلبوردها و تبلیغات
- مناطق یا اشیاء رها شده مانند مزارع خالی آلوده یا ساختمان های متروکه
اثرات آلودگی بصری
در حالی که آلودگی بصری تأثیرات سلامتی و محیطی کمی دارد اما آن یک آلودگی است که می تواند تأثیرات مضری داشته باشد. بیشترین تأثیرات روی کسانی است که در نزدیکی این نوع آلودگی ها زندگی می کنند. آلودگی بصری یک خطر محسوب می شود و هویت جامعه را تغییر می دهد. به عنوان مثال آلودگی بصری هنگام رانندگی وسیله نقلیه یا راه اندازی تجهیزات عملیاتی می تواند حواس فرد را پرت کند و منجر به تراکم ترافیک شود.
۹- آلودگی شخصی (Personal pollution)
آلودگی شخصی به آلودگی بدن و سبک زندگی فرد با اقدامات مضر گفته می شود.
از منابع این نوع آلودگی می توان به این موارد اشاره کرد:
موسسه ملی بهداشت (National Institutes of Health) سیگار کشیدن را یک نوع آلودگی شخصی می داند.
EPA (آژانس حفاظت محیط زیست) آلودگی ایجاد شده توسط صاحبان حیوان خانگی که در تمیز کردن مدفوع سگ خود غفلت می کنند را جزو آلودگی های شخصی می داند.
استفاده از کودهای شیمیایی چمن زنی به عنوان آلودگی شخصی طبقه بندی می شود.
مراکز آلودگی زیست محیطی (Environmental Pollution Centers) مواد شیمیایی موجود در مواد شوینده و پاک کننده های خانگی را آلودگی شخصی می داند.
طبق نظر EPA آلودگی شخصی انواع دارویی و محصولات مراقبت شخصی (PPCP) را شامل می شود.
اثرات آلودگی شخصی
محصولات انسانی و دامپزشکی باعث ایجاد آلاینده های زیست محیطی یافت شده در آب های سطحی و آب های زیرزمینی می شوند.
۱۰- آلودگی مواد مُغَذی (Nutrient pollution)
طبق گزارش EPA آلودگی مواد مغذی یک چالش و یک مشکل بزرگی است که در سراسر دنیا وجود دارد. آلودگی های شخصی و یا فعالیت های انسانی متهم اصلی فسفر و نیتروژنی است که از طریق کودهای شیمیایی، تخلیه فاضلاب کاخانجاتِ تصفیه فاضلاب، کود حیوانی، رواناب، زباله حیوان خانگی و… بیش از حد در آب و هوا تخلیه می شود. تغذیه حیوانات عامل اصلی آلودگی مواد مغذی می باشد.
اثرات آلودگی مواد مغذی
همراه با اشکال دیگر آلودگی، آلودگی مواد مغذی بر همه مناطق آلوده و همچنین سلامت انسان تأثیر می گذارد. آب آلوده با آلودگی ناشی از مواد مغذی می تواند جلبک ها یا شکوفه های جلبکی ایجاد کند که بر سیستم های موجود آبی غلبه کند. صدف ها، آبزیان و زندگی دریایی با جذب سموم ایجاد شده توسط شکوفه های جلبک ها از آلودگی موجود در آنها رنج می برند. خوردن صدف آلوده یا نوشیدن آب از این منابع می تواند فرد را بسیار بیمار کند و در موارد شدید می تواند منجر به مرگ او شود.
۱۱- آلودگی لیترینگ یا آشغالی (Littering pollution)
لیترینگ نوعی آلودگی است که می تواند در زمره سایر انواع آلودگی از جمله آلودگی شخصی، بصری، آب و خاک قرار بگیرد. لیترینگ به هر نوع زباله یا آشغالی گفته می شود که بدون دفع مناسب دور ریخته می شود که می تواند شامل ظروف فست فودها، بطری، بسته بندی کاغذی و پلاستیک، ضایعات الکترونیکی و غیره باشد. جالب است بدانید که ۹۰ درصد لیترینگ سواحل را پلاستیک تشکیل می دهد.
اثرات آلودگی لیترینگ
نوع این آلودگی اغلب تعیین کننده تأثیری است که بر محیط زیست دارد. مثلاً برخی از آنها حاوی مواد شیمیایی مضر هستند که می توانند در داخل آب و خاک راه پیدا کنند. پلاستیک ها می توانند به حیات وحش آسیب وارد کنند چون حیواناتدر کیسه های پلاستیکی گیر می کنند و می میرند و آبزیان قطعات کوچک پلاستیک شکسته را می خوررند و این قطعات در گلوی آنها گیر کرده و باعث خفگی آنها می شوند.
ارتباط آلودگی ها به همدیگر
همه انواع آلودگی به هم مرتبط هستند. به عنوان مثال، آلودگی نوری نیاز به تولید انرژی دارد به این معنی که نیروگاه برق برای تأمین برق باید سوخت های فسیلی بیشتری را بسوزاند. این سوخت های فسیلی می توانند در آلودگی هوا نقش داشته باشند چون به عنوان باران اسیدی به زمین برمی گردند و آلودگی آب را افزایش می دهند. چرخه آلودگی می تواند به طور نامحدود ادامه یابد. توصیه ما به شما این است که به محض شناخت انواع مختلف آلودگی، نحوه ایجاد آنها و تأثیراتی که می توانند داشته باشند برای اینکه با شرایط نامناسب خود و اطرافیانتان مقابله کنید، تغییراتی در شیوه زندگی شخصی ایجاد کنید.